Maandelijks archief: maart 2017

Verkiezingsuitslagen en dynamische draaitabellen

Excel, VBA (Visual Basic for Applications), , , ,
Voorbeeldbestand: DynDraai.xlsbDownload

Deze week las ik een artikel over dynamische draaitabellen gemaakt met PowerPivot (een invoegtoepassing waarmee u krachtige gegevensanalyses in Excel kunt uitvoeren).
De draaitabel liet een overzicht zien, gesplitst naar landen. Werd er echter (met behulp van een slicer) één land geselecteerd, dan veranderde de draaitabel automatisch in een overzicht, gesplitst naar steden.
In PowerPivot kunnen dit soort zaken geïmplementeerd worden met behulp van een eigen programmeertaal.

De uitdaging was om te kijken of dit ook ‘gewoon’ in Excel geregeld kan worden. Ik dacht de verkiezingsuitslagen van vorige week mooi als voorbeeld te kunnen gebruiken (overzicht per provincie verandert automatisch in een overzicht per gemeente), maar helaas . Omdat de uitslagen van 2017 nog niet (op detail-niveau) bekend zijn heb ik de data van 2012 gebruikt. Met een paar kleine aanpassingen kunnen de resultaten van 2017 ingekopieerd worden en kunnen er dan ook vergelijkingen tussen de jaren gemaakt worden. Dat doen we later nog een keer; beloofd is beloofd!

Basis

De gegevens heb ik kunnen downloaden van www.verkiezingsuitslagen.nl in de vorm van een CSV-bestand (Comma Seperated Values). Zie het tabblad Uitslagen 2e Kamer 2012 in het Voorbeeldbestand.

Zoals te zien is, krijg je een tekstbestand in Excel, dat nog wat aanpassingen verdient:

  1. allereerst moeten de teksten over verschillende kolommen verdeeld worden:
    * selecteer alle cellen in kolom A, die omgezet moeten worden (A1 t/mA443)
    * kies in de menutab Gegevens in het blok Hulpmiddelen voor gegevens de optie Tekst naar kolommen
    * aangezien de kolommen geen standaardbreedte hebben maar door een komma van elkaar zijn gescheiden, kiezen we in het vervolgscherm de optie Gescheiden en klikken op Volgende
    * zorg dat in het volgende scherm de optie Komma staat aangevinkt en klik op Voltooien
  2. even wat regels over de totalen per partij verwijderen (de eerste 22), de gegevens in de vorm van een tabel gieten (kies in de menutab Invoegen de optie Tabel) en de onderste (dreigende) regels verwijderen.
  3. de kopregel aanpassen, zodat de breedte van de kolommen wat beperkt blijft (via Ctrl-1/Uitlijning)
  4. even sorteren op CBS-code
  5. dan blijken veel plaatsen al per provincie bij elkaar te staan: een kolom Provincie toevoegen, aan ieder blok een Provincienaam toevoegen en dan ‘met de hand’ nog wat correcties doorvoeren (wat de systematiek van het CBS voor de codes is, is me niet helemaal duidelijk!)
  6. zo krijgen we een overzicht van de stemmen per gemeente (zie tabblad Uitslagen in het Voorbeeldbestand)

Verkiezingsuitslagen

In dit artikel gaan we alleen wat doen met de partij-uitslagen, dus allerlei kolommen over geldige stemmen enzovoorts kunnen weg.

Om de overzichten zo flexibel mogelijk te kunnen maken moet de bron nog in een zogenaamde database-structuur worden gegoten: niet alle partijen naast elkaar, maar per plaats een aparte regel voor iedere partij met daarbij het aantal stemmen.
Op deze manier ontstaat een basis-bestand met 8.778 regels; voor een mens niet zo handig maar voor Excel geen punt!
Zie het tabblad Basis in het Voorbeeldbestand.

Overzicht per provincie

Allereerst gaan we een overzicht per provincie maken:

  1. selecteer een cel in het basis-bestand
  2. kies Invoegen/Draaitabel en klik OK (Excel kiest automatisch als bron de totale tabel tblBasis)
  3. op het nieuwe werkblad gaan we de draaitabel vormgeven:
    * sleep het veld Partij naar Kolomlabels
    * sleep het veld Provincie naar Rijlabels
    * sleep Aantal naar het Waarde-gebied
    * sleep nogmaals Aantal naar het Waarde-gebied
    * zorg dat Waarden in de Rijlabels staat
    * klik rechts op een van de cellen in een regel met Som van Aantal2, kies Waardeveldinstellingen en dan bij Waarden weergeven als de optie % van rijtotaal
    * wijzig één van de namen Som van Aantal2 in Perc
  4. en nog een sortering aanbrengen:
    * klik met de muis rechts op één van de partijen
    * kies Sorteren en dan de optie Meer sorteeropties
    * in het vervolgvenster kiest u Aflopend en in het bijbehorende keuzeveld de optie Som van Aantal (of Perc; dat maakt in dit geval niets uit). Op deze manier zullen de partijen altijd gesorteerd worden van meeste stemmen naar minste; ook als de draaitabel van inhoud verandert.

Zo ontstaat het overzicht zoals weergegeven in het tabblad Ovz1 van het Voorbeeldbestand.

Overzicht per gemeente

Als we nu willen weten hoe bijvoorbeeld de uitslag van de provincie Groningen tot stand is gekomen, moeten we de draaitabel aanpassen (of een nieuwe maken):

  1. maak een kopie van het tabblad Ovz1 (‘met de muis vastpakken’ en, met de Ctrl-toets ingedrukt, verslepen)
  2. versleep het veld Provincie van Rijlabels naar het Rapportfilter
  3. sleep het veld Plaats naar Rijlabels (boven Waarden!)
  4. selecteer bij Provincie de keuze Groningen (in het tabblad Ovz2 is dat cel C2)

Dynamische draaitabel

Maar zou het niet mooi zijn, als de draaitabel eerst een overzicht van de provincies vertoont, maar dat deze automatisch de plaatsen laat zien als we slechts 1 provincie kiezen?

Om dit voor elkaar te krijgen, moeten we de volgende stappen doorlopen:

  1. maak eerst een nieuwe draaitabel aan vergelijkbaar met hiervoor (zie tabblad Ovz3 in het Voorbeeldbestand)
  2. cel E3 (waar een bepaalde provincie kan worden gekozen) heeft de naam Prov gekregen
  3. aan het basisbestand is een kolom PrPl toegevoegd met de volgende formule:
    =ALS(LINKS(Prov;4)=”(All”;[@Provincie];[@Plaats])
    Dus als in E3 de optie alle provincies is gekozen, dan komt er in de toegevoegde kolom de Provincie te staan, anders de Plaats.
    NB1 @Provincie betekent in een tabel: haal de inhoud op uit de kolom Provincie in dezelfde regel
    NB2 we controleren of de eerste 4 karakters van de cel Prov gelijk is aan (All, omdat Excel soms (Alles), soms (Alle) en in de Engelstalige versie (All) laat zien
  4. sleep nu het veld PrPl naar de Rijlabels van de draaitabel in Ovz3 (eerst even de draaitabel Vernieuwen, omdat anders de nieuwe kolom nog niet in de bron is opgenomen)
  5. voeg nog een slicer toe voor de Provincie (zie het artikel Slicers in Excel)

Wanneer we nu ‘spelen’ met de opties in de cel Prov (of met de slicer) zien we, dat het systeem nog niet vlekkeloos werkt: bij het veranderen van 1 naar alle provincies of andersom moet de draaitabel eerst vernieuwd worden, voordat de gewenste resultaten zichtbaar zijn. Dit komt omdat dan wel de kolom PrPl in de bron wordt aangepast, maar de draaitabel nog de oorspronkelijke inhoud in het geheugen heeft.
Met VBA kunnen we dit automatiseren.

NB Vernieuwen van een draaitabel kan door ergens rechts te klikken in een draaitabel en dan Vernieuwen te kiezen of (als een cel van een draaitabel is geselecteerd) op Alt-F5 te drukken.

VBA

Met de volgende code is het actualiseren van de draaitabel te automatiseren:

Public ProvOud
Public Vernieuwen As Boolean

Private Sub Worksheet_Change(ByVal Target As Range)
If [Prov] <> ProvOud And Not Vernieuwen Then
Vernieuwen = True
ActiveSheet.PivotTables(“Draaitabel3”).PivotCache.Refresh
End If
ProvOud = [Prov]
Vernieuwen = False

End Sub

Doe nu het volgende:

  1. open (zonodig) het Voorbeeldbestand
  2. klik met de rechter muisknop op het tabblad Ovz3
  3. kies de optie Programmacode weergeven
  4. zorg dat (links) in het projectenoverzicht het blad Ovz3 is geselecteerd
  5. plak dan in het code-scherm de bovenstaande code
  6. sluit de VBA-editor
  7. Sla het bestand op als Excel-werkmap met macro’s; dus met de extensie xlsm
  8. wissel nu tussen provincies afzonderlijk en alle provincies

Sparklines

Excel, , ,

Volgens Microsoft:

Een sparkline is een kleine grafiek in een cel van een werkblad met een visuele weergave van de gegevens. Gebruik sparklines om trends in een reeks waarden aan te geven, zoals seizoensmatige stijgingen of dalingen of economische cycli, of om maximum- en minimumwaarden te markeren.

Anders gezegd: de sparkline-grafiek is niet bedoeld om details te onderscheiden, maar vooral om snel bepaalde trends of uitschieters te signaleren.

Hieronder gaan we eerst kijken hoe je een sparkline in je werkmap opneemt en daarna worden enkele extra mogelijkheden belicht en ook een aandachtspunt bij het gebruik van draaitabellen.

Hoe maak je een sparkline?

Laten we een simpel voorbeeld nemen: de inkomsten en uitgaven per maand en het resultaat daarvan. Zie het tabblad InUit in het Voorbeeldbestand.

LET OP de getallen zullen afwijken van de figuur hierboven. Met de functie ASELECTTUSSEN worden iedere keer nieuwe cijfers gegenereerd (druk op F9); dit om de consequenties voor de grafieken makkelijk te kunnen laten zien.

  1. selecteer het blokje getallen, dat in grafieken moet worden weergegeven (in het voorbeeld de cellen C4:N6; dus zonder de verklarende teksten! Een sparkline geeft alleen getallen weer.)
  2. kies in de menutab Invoegen in het blok Sparklines de optie Lijn
  3. in het nieuwe venster, dat automatisch opent, is het gegevensbereik al ingevuld. De plaats van de sparklines moet nog ingevuld worden. In dit geval moeten die achter de gegevens (dus in kolom O) komen; we vullen bij Locatiebereik O4:O6 in.
  4. klik op OK
  5. maak de kolom met de sparklines (in dit geval O) zo breed als gewenst om de resultaten het beste tot hun recht te laten komen.

LET OP het aantal cellen in locatiebereik moet gelijk zijn aan het aantal regels in het Gegevensbereik anders krijg je een foutmelding.

NB1 De sparklines mogen overal in het werkblad staan en ze mogen onder of naast elkaar komen. Maar zoals op de Microsoft-website staat:  “Plaats een sparkline dichtbij de gegevens voor het optimale effect.“

NB2 Je kunt bij punt 1 ook beginnen met de selectie van de locatiecellen (waar moeten de sparklines komen). In stap 3 moet dan het gegevensbereik worden opgegeven.

Sparklines opmaken

Hoewel in bovenstaand voorbeeld het verloop in de tijd al goed zichtbaar is, kunnen we bepaalde kenmerken nog accentueren:

  1. selecteer één van de sparklines; klik bijvoorbeeld met de muis in cel O4
  2. kies in de nieuwe menutab Hulpmiddelen voor sparklines de optie Ontwerpen
  3. vink in het blok Weergeven de opties Hoge punt en Negatieve punten aan
  4. kies in het blok Stijl eventueel een andere voor-geprogrammeerde opmaak

Deze opmaak wordt automatisch tegelijkertijd toegepast op alle drie de sparklines. Dit komt omdat Excel deze drie grafieken in één groep heeft geplaatst (klik in cel O4, kies in de menutab Hulpmiddelen voor sparklines de optie Ontwerpen en kies de optie Gegevens bewerken; nu zie je dat alle drie de sparklines bij elkaar horen).

Bij de inkomsten is de hoogste waarde (Hoge punt) goed, maar bij de uitgaven is dit natuurlijk niet het geval. De toppen moeten een verschillende kleur krijgen, daarom mogen de grafieken niet meer als één groep geselecteerd worden :

  1. selecteer de cellen met sparklines (O4:O6) en kies in de menutab Hulpmiddelen voor sparklines binnen de optie Ontwerpen de optie Groep opheffen
  2. selecteer alleen cel O4; kies binnen de optie Markeringskleur bij Hoge punt een groene kleur
  3. selecteer alleen cel O5; kies binnen de optie Markeringskleur bij Hoge punt een rode kleur
  4. selecteer alleen cel O6; kies binnen het blok Groeperen de optie As/As weergeven

NB Klik in cel O4, kies in de menutab Hulpmiddelen voor sparklines de optie Ontwerpen en kies de optie Gegevens bewerken; nu zie je dat deze sparkline alleen bij gegevens uit regel 4 hoort.

In het tabblad InUit2 van het Voorbeeldbestand is nog een andere optie gebruikt; bij de eerste 2 grafieken is als Type de optie Kolom gekozen:

NB de sparklines worden in Excel als achtergrond van een cel opgenomen. Dat betekent dat we nog steeds andere informatie in de cel kunnen opnemen, bijvoorbeeld toelichtende tekst.

Sparklines en draaitabellen

Wanneer je sparklines achter een draaitabel plaatst kan het voorkomen, dat wanneer deze draaitabel ‘groeit’ door nieuwe informatie die aan de bron wordt toegevoegd, de draaitabel over de sparklines valt.

Een oplossing is om van te voren te zorgen dat de draaitabel al alle mogelijke items bevat, zodat deze nooit meer groter kan worden (tabblad Ovz in het Voorbeeldbestand):

Aan de bron zijn hiertoe lege regels voor Nov en Dec toegevoegd; zie tabblad Data in het Voorbeeldbestand.

NB Het Resultaat staat niet in de bron, maar wordt in de draaitabel berekend:

  1. selecteer in de draaitabel één van de soorten(In of Uit); klik bijvoorbeeld met de muis in cel A5
  2. kies in de menutab Hulpmiddelen voor draaitabellen binnen Opties in het blok Berek. de optie Velden, Items en sets

    Kies dan de optie Nieuw item.
    NB we gaan binnen het veld Soort een nieuw item maken gebaseerd op andere items binnen Soort. De optie Nieuw veld wordt gebruikt om een nieuw veld (naast Soort, Maand en Bedrag) te maken.
  3. in het vervolgvenster geven we het nieuwe item een Naam, bijvoorbeeld Res (Resultaat is al toegevoegd) en als Formule tikken we in: = In-Uit en klikken op Toevoegen en OK